U okviru odbrane Republike Bosne i Hercegovine(1992-1995), bihaćki okrug je imao jedno od najznačajnijih mjesta. A imao je zato što je oslobođena ogromna energija naroda koja je bila u funkciji odbrane na ovim prostorima. Imao je zato što je herojstvo pokazao cijeli narod bihaćkog okruga, koji je sve svoje ljudske i materijalne snage stavio u službu te borbe.
Dvadesetitreća godišnjica formiranja 5. korpusa Armije RBiH je upravo podsjećanje na narod bihaćkog okruga, kojeg u odlučnosti da istraje nisu pokolebali ni genocid ni jačina agresora. To je vrijeme da još jednom ponovimo da su najljudskije stranice historije proteklog odbrambeno-oslobodilačkog rata baš one, koje govore o tom, većem nego ikad u našoj historiji masovnom herojstvu ljudi, koji su svojim ličnim primjerom, svojom organizatorskom i rukovodilačkom ulogom služili kao živa snaga i primjer za ostale pripadnike Petog korpusa Armije R BiH, kako se treba boriti za svoj narod i svoju državu..
Godišnjica Petog korpusa Armije RBiH je povod da se još jednom podsjetimo na vrijeme organizacijskog ustrojstva Petog korpusa Armije RBiH, jačanja njegove organizacijsko-formacijske strukture i slobodarski hod. Naravno u periodu, od polovine do kraja 1992. godine nisu stvoreni neki specifični oblici vojnog organiziranja, koji su nepoznati u teorijama i praksama vođenja ratova, ali jesu primjenjene specifične mjere, postupci i radnje pomoću kojih se organizirao narod bihaćkog okruga u potpunom okruženju, te koncentrisao svoju moć i izrazio je preko Petog korpusa Armije R BiH. Neosporno je da su navedene mjere, postupci i radnje, pomoću kojih je uspješno organizirana odbrana bihaćkog okruga u potpunom okruženju, predstavljale svojevrstan fenomen, zbog toga što je malo primjera u historiji u kojoj se jedna vojna formacija ili dio naroda u višegodišnjem okruženju opstali.
Razvoj oružanih snaga na bihaćkom okrugu 1992. godine
Godina 1992., je godina organiziranja i formiranja komandi i jedinica TO na bihaćkom okrugu, godina formiranja brigada, Unsko-sanske operativne grupe i 5. korpusa Armije R BiH kao viših taktičkih i operativnih sastava. Početni oblik vojnog organizovanja, kroz Patrotsku ligu,, čemu je SDA dala glavni smisao i pečat, profilisan kroz stvaranje manjih manevarskih jedinica, koje su omogućile uvezivanje štabova i jedinica Teritorijalne odbrane na području bihačkog okruga, vezan je za mart, april i maj 1992. godine. Stvaranju vodova, četa a kasnije i odreda po mjesnim zajednicama prethodilo je organizovano djelovanje dobrovoljačkih jedinica i jedinica rezervnog sastava policije, koji su uspjeli zadržati automatsko naoružanje, u obimu i količini koji su u tim historijsakim okolnostima bili mogući. Poslije donošenja uredbe Predsjedništva R BiH o objedinjavanja svih naoružanih sastava i grupa, kojom se iste do 15 aprila stavljaju pod jedinstvenu komandu Teritorijalne odbrane R BiH, Okružni štab TO Bihać, opštinski štabovi TO i odjeljenja Ministarstva odbrane općina Bihač, Bosanska Krupa, Cazin i Velika Kladuša djelovali su brzo, odlučno i koordinirano na mobilizaciji, formiranju i ustroju jedinica i štabova na svojim općinama.
Komanda Okružnog štaba TO Bihać, kao najstarija komanda, objedinjavala je rukovođenje i komandovanje jedinicama TO na okrugu. Nakon završene mobilizacije i formiranja štabova, komandi i jedinica TO na okrugu, pristupa se obučavanju mobiliziranog ljudstva u sastavu svojih matičnih jedinica, komandi i štabova TO. U isto vrijeme se vrši ubrzano prikupljanje i nabavka raznim kanalima naoružanja i opreme za potrebe tih jedinica koje su bile slabo naoružane. Samo šest dana kasnije 21. aprila srpski rezervisti i dobrovoljci, potpomognuti ostacima bivše JNA napadaju i zauzimaju dio Bosanske Krupe na desnoj obali Une. U borbama za odbranu Bosanske Krupe učestvovalo je i nekoliko jedinica iz Cazina, Velike Kladuše, Bužima i Bihaća. Jedinice su bile malobrojne i slabo opremljene, a pored nedostatka naoružanja najveći problem je predstavljao nedostatak municije. Polovinom maja 1992. godine srpske jedinice potpomognute bivšom JNA su postavile liniju: Bosanski Novi-Bosanska Otoka-Bosanska Krupa-Veliki Radić-Pritoka
U toku 18. i 19. maja 1992. godine snage bivše JNA su napustile Bihać, transportirajući opremu i naoružanje koje su mogli ponijeti. Sve ostalo su uništili i onesposobili uključujući i aerodorom na Željavi. Povlačenjem bivše JNA Bihać su napustili i brojni Srbi. Pretresanjem njihovih kuća i stanova, pronađena je veća količina naoružanja, municije i vojne opreme, čime je poboljšano ukupno stanje slabo opremljenih jedinica. Prvi put su srpske jedinice granatirale Orljane 22. maja, blokirale Ripač 23. maja, 25. maja granatirale Založje, Vinicu i Čekrlije a 27. maja zauzele i dio Bosanske Otoke na desnoj obali Une. Nedugo zatim, 10. i 11. juna srpske jedinice su napale Ćukove, Orašac, Klisu i Kulen Vakuf. Bošnjačko stanovništvo je pružilo otpor ali nije uspjelo da spriječi okupaciju ovog područja, genocid i egzodus naroda..
Kao odgovor na ove događaje bio je napad jedinica TO općinskih štabova Bihać, Bosanska Krupa i Cazin na širokom frontu od Pritoke, Grabeža i Jezera do Grmuše i Bosanske Otoke, te od Željave do Tržačkih Raštela. Desilo se to 12. juna 1992. godine, a intezivni sukobi sa srpskim jedinicama trajali su do kraja juna, i u tom periodu su jedinice TO nanijele srpskim snagama značajne gubitke u ljudstvu i tehnici, došle do novih sredstava ratne tehnike i stekle nova borbena iskustva.
Formiranje 5. korpusa
Razvojni put oružanih snaga na bihaćkom okrugu od jula 1992. godine odvijao se ubrzano i lakše nego u prethodonom periodu. Ključni moment za odbranu i oslobođenje bihaćkog okruga predstavlja 19. juli, historijski datum kada su formirane prve manevarske jedinice: 1. bihaćka pješadijska brigada i 2. bihaćka muslimansko-hrvatska pješadijska brigada. Deset dana kasnije Štab Vrhovne komande je 29. jula 1992. godine izdao naredbu da se formira Unsko-sanska operativna grupa(USOG). Kao komanda privremenog karaktera Unsko-sanska operativna grupa je formirana 13. avgusta 1992. godine i omogućila je završetak uvezivanja i organiziranja svih odbrambenih subjekata. U njen sastav su ušle već formirane 1. i 2. bihaćka brigada, te brigade u formiranju: 101. Muslimasko-krajiška pješadijska brigada, postrojena još 09. aprila 1992. godine, ali tek ulaskom u USOG uklopljena u organizacijsko-formacijsku strukturu(kasnije 504. lbr), 105 Bužimsko-krajiška, pješadijska brigada, formirana 15. avgusta(kasnije 505. vbbr), 1. cazinska pješadijsaka brigada, formirana 17. avgusta(kasnije 503. sbbr), 1. velikokladuška pješadijska brigada, formirana 17. avgusta(kasnije 521. bbr) i 111. bosanskokrupska pješadijska brigada, formirana 1. septembra(kasnije 511. sbbr)
U pismu Predsjedniku Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine Aliji Izetbegoviću 6. septembra 1992. godine, doktor Irfan Ljubijankić navodi da je formirana Unsko-sanska operativna grupa koju čine sedam brigada, ističe kako je sam uložio mnogo truda u balansiranju odnosa među komandantima, kao uostalom i u balansiarnju političkih odnosa između najrazličitijih struja i partija i posebno naglašava; «U funkciji predsjednika Okružne skupštine, kao i Mirsad Veladžić u funkciji predsjednika Okružne vlade, imamo ključnu ulogu u rukovođenju i organizaciji ovo snaga što imamo. Cilj nam je ove jedinice upetostrućiti i formirati, ako Bog da, armiju od 50.000 ljudi koja bi mogla dati odlučujući doprinos u borbi za Bosnu i Hercegovinu»
U skladu sa naređenjima Štaba Vrhovne Komande od 29. 09 i 11. 10. 1992. godine izvršeno je 21. oktobra 1992. godine formiranje 5. korpusa Armije R BIH, u čiji sastav je, pored navedenih brigada ušao i Odred za specijalna dejstva. U skladu sa naredbom Štaba Vrhovne Komande od 14. 10. 1992. godine izvršena je primopredaja dužnosti Komandanta Korpusa kao i dužnost u užem djelu Komande 5. korpusa. Do kraja 1992. godine jedinice 5. korpusa su vodile borbe za spriječavanje okupacije slobodnog dijela okruga, ali I izvele prvu ofanzivu «Plamen 92» i napadni boj «Gorica 03».
Slobodarski hod 5. korpusa Armije R BiH
U 1993. godini 5. korpus Armije RBiH je izrastao u respektabilnu snagu, sa stečenim velikim borbenim iskustvom i znatno izgrađenijim sistemom rukovođenja i komandovanja. U ovoj godini agresor je imao svoj «Septembar 93», 5. korpus Armije R BiH «Munju 93» i borbe za Bosansku Bojnu i Hasin vrh, a bihaćki okrug Abdićevu «Autonomiju 93». U 1994. godini agresor je pokušao da preko Bihaća slomi 5. korpus Armije R BiH i tako prisili državne organe RBiH na prihvatanje nepovoljnih političkih rješenja. Tako je 5. korpus Armije R BiH pretrpio u februaru, septembru i novembru tri neprijateljske ofanzive, izveo tri uspješne odbrambene operacije, a potom operaciju «Sloboda 94», napadnu operaciju za oslobođenje Velike Kladuše i napadnu operaciju pod nazivom «Grmeč 94», u kojoj su jedinice 5. korpusa Armije R BiH oslobodile Kulen Vakuf, izbile na prilaze Bosanskog Petrovca i Bosanske Krupe, ukupno oslobodivši oko 250 km.
Uspješno odupiranje agresoru, vojnićko zrijenje, pljenidba oružja i oruđa i vjera u vlastite snage i sposobnosti, ispoljene u napadnim borbama, bojevima i operacijama tokom 1994. godine, krunisano je velikim oslobodilačkim uspjesima jedinica 5. korpusa Armije RBiH u završnim operacijama za oslobađanje u 1995. godini. Na početku ove godine vođene su teške i odsudne bitke za Bihać, a od marta do jula protiv Abdićevih paraformacija, koje su se u međuvremenu predpočinile agresoru. Nakon što su jedinice 5. korpusa Armije R BiH početkom jula 1995. godine izvele šira ofanzivna dejstva na Banjanima, Baštri i Suhoj međi, uslijedila je jedna od najžešćih ofanziva agresora pod nazivom «Spržena zemlja». Jedinice 5. korpusa Armije R BiH su vodile teške odbrambene borbe tokom jula, koje su nastavljene sve do operacije hrvatske vojske «Oluja», nakon čega su uslijedila ofanzivna dejstva 5. korpusa prema zapadu i jugu i oslobođenje Velike Kladuše 7. avgusta 1995. godine. Sve ovo je predstavljalo uvertiru za operaciju «Sana 95» u kojoj su oslobođeni Bosanski Petrovac, Kulen Vakuf, Ključ, Bosanska Krupa i Sanski Most. U završnici operacije, tačnije od 23. septembra, skupa sa jedinicama 5. korpusa Armije R BiH djeluju i jedinice ostalih armijskih korpusa i sastava Armije R BiH, te MUP-a.
Kroz prezentirane segmente vidljivo je da je 5. korpus Armije R BiH postao sinonim otpora, a iz sinonima otpora izrastao je fenomen nepobjedivosti, a iz fenomena nepobjedivosti cjelokupna fenomenologija otpora i uspješnog vođenja odbrambeno-oslobodilačkog rata.
/bisce.ba
